Жариялау этикасы

 

Сағадат Нұрмағамбетов атындағы ҚӘӘИ «Хабаршысы» ғылыми-ақпараттық журналдың редакциялық алқасы халықаралық ғылыми басылымдардың этика комитетінің  (Committee on Publication Ethics, COPE), ережелері  сонымен қатар  «KERA» Қазақстандық білім  зерттеушілерінің  әдеп кодексін басшылыққа алады. («KERA»)

Редакция алқасы  ғылыми жарияланымдарды құру, тарату және пайдалану процесінде редакторлар,  авторлар, рецензенттер,  баспагерлер мен оқырмандар арасындағы қарым – қатынаста кәсіби әдеп нормаларын ұстанады.

  Бас редактор  – редакцияны басқаратын және журналды дайындауға және шығаруға қатысты шешім қабылдайтын тұлға.

      Автор  – ғылыми зерттеу нәтижелерін  жариялауға дайындайтын тұлға немесе авторлар құрамы.

      Рецензент  – қолжазбаларға ғылыми сараптама жүргізетін  сарапшы

          Қолжазба  –  редакцияға жариялау үшін берілген, бірақ жарияланбаған авторлық еңбек.

          Плагиат  – біреудің ғылыми немесе өнер туындысын, басқа адамдардың идеяларын иемдену. Заң жүзінде жауапқа тартылады.

          Құпиялық – білім зерттеушісінің зерттеуге қатысқан адамдар туралы жеке деректерін әуелде келісілген уағдаластықтан бөгде мақсатта қолданбау міндеттемесі. (ҚРЗ, 2013, 11 баптың  1-тармағы).

 

 

Ғылыми мақалаларды жариялау этикасы:

 

Редакцияның қолжазбаны қабылдау немесе қабылдамаудың негізгі критерийлері ұсынылған мақаланың өзектілігі мен ғылыми маңыздылығы, оның журнал тақырыбына сәйкестігі, мақаланың түпнұсқалығы мен деректердің сенімділігі, презентацияның анықтығы болып табылады. материалдың, мақаланың журналдың барлық талаптарына сәйкестігі.

Редакция мақаланы қабылдау, өңдеу және қарау процесінде толық құпиялылыққа кепілдік береді. Редакциялық алқаның мақаланы жариялауға қабылдауына екі рецензенттің оң бағасы негіз болып табылады, оң және теріс баға алған жағдайда редакция мақалаға және оны қайта қарау нұсқаларына қатысты алқалық шешім қабылдайды, бұл туралы авторды хабардар етеді. Редакторлар авторлармен және рецензенттермен өзара әрекеттесу процесінде мүдделер қақтығысына жол бермейді.

 

 

Редактордың этикалық қағидасы:

 

Мақаланы жариялау туралы шешім қабылдайды.  Редактор қолжазбадағы мәліметтердің сақталуын қадағалайды, келіп түскен ғылыми мақаланы жеке мақсатқа пайдаланбауға міндетті.

–    Мақалалардың қолжазбасын авторлардың рұқсатынсыз басқа басылымдарға беру;

  –  Авторлық материалдарды үшінші тұлғаларға беру;

  – Редакторлық процестердің авторлық құқығы мен құпиялығын бұзу, плагиатқа манипуляция жасау.

–   Редактор қолжазбадағы бұрындары жарияланбаған материалдарды автордың жазбаша келісімінсіз өз зерттеулерінде қолдана алмайды.

Мақаланы қабылдаудың барлық кезеңдерінде қолжазба жарияланғанға дейін оны редакторлар мен редакциялық кеңестің мүшелері құпиялылықты сақтауға және баспаға қабылданбаған қолжазбалардың жеке мақсаттарда пайдаланылмауын қамтамасыз етуге міндетті. Олар сондай-ақ этикаға жат мінез-құлық туралы шағымдарды қарап, шешуге міндетті.

 

Автордың этикалық қағидасы:

 

Мақаланың авторлары зерттеу қортындысының анықтылығына жауапты болады. Жалған деректерді пайдалануға болмайды.  Плагиат шығып жатқан да авторға қайтарылмайды.

Авторлар ұсынылған мақалада көрсетілген зерттеу нәтижелері толығымен түпнұсқа екендігіне кепілдік беруі тиіс. Алынған фрагменттер немесе мәлімдемелер автор мен бастапқы көзді міндетті түрде көрсете отырып ресімделуі тиіс. Шамадан тыс көшіріп алу, сондай-ақ кез-келген нысандағы плагиат, оның ішінде рәсімделмеген дәйексөздер, өзгертіп айту немесе басқа адамдардың зерттеулерінің нәтижелерін иемдену құқығын алу этикаға жатпайды және қабылданбайды.

Мақаланы жазбаған авторларды қосуға болмайды.

Журналға басқа редакцияда қаралмайтын мақаланы жіберген жөн, немесе автор қолжазбаны басқа басылымда жариялау туралы шешім қабылданғаны туралы алдын ала хабарлауы керек

Бұрын шығарылған мақаланы сол атаумен жариялауға жол берілмейді. Жарияланған материалды қайта басып шығару әрекеті анықталған жағдайда автор жосықсыз болып саналады және кейіннен редакциямен ынтымақтастық тоқтатылып, тиісті тізімге енгізіледі.

 

 

Рецензенттердің этикалық қағидасы:

 

Пікір беруші бейтарап көзқарасты ұстанады. Пікір беріп отырып қолжазбадан алынған мәліметтердің сақталуын, өз мүддесі үшін деректерді пайдалануға, үшінші тұлғаға бере салуына тиым салынады.

Пікір беруші, 2 - күнінің ішінде алынған мақаланың мамандығына, зерттеу тақырыбына сәйкес келетінін, келмейтіндігі туралы бас редакторға ақпарат беруі тиіс.

Рецензент зерттеудің баяндалған ұсынылған нәтижелеріне объективті және дәлелді баға беруге міндетті. Автордың жеке сынына жол берілмейді.

Қарауға ұсынылған материалдардан алынған жарияланбаған деректерді рецензент жеке мақсатында пайдаланбауы тиіс.

Авторлар жұмысты жақсарту үшін қолдана алатындай бағалау объективті түрде жүргізілуі тиіс, қорытындылар нақты тұжырымдалуы және негізделуі тиіс.

 

Мүдделер қақтығысы

Мүдделер қақтығысы - бұл автордың (лардың) жариялау қызметіне әсер ететін жеке басында болған, кәсіби қызығушылықтар мен жұмыс жағдайларға байланысты туындайтын жанжал.

             Жанжал рецензенттердің, редакция алқасының мүшелерінің қолжазбаны жариялауға қатысты шешімдері мен шешімдеріне әсер етуі мүмкін.  Жауапты  редактор баспа қызметіне қатысушылардың барлығында мүдделер қақтығысын ашуды талап етуі керек. Алайда мүдделер қақтығысының болуы қолжазбадан бас тартуға болмайды дегенді білдірмейді.

Мүдделер қақтығысы туындаған жағдайда жауапты редактор бұл туралы ғылыми редакторға хабарлауы керек, содан кейін қолжазбаны қарау және қарамау басқа редакторға / рецензентке тапсырылады. Барлық мүдделі тараптар үшін мүдделер қақтығысының пайда болуын болдырмау және оны жою үшін барынша мүмкіндіктер мен механизмдерді қолдану маңызды.